1985 වසරේ දී ජැමෙයිකාවේ කිංස්ටන් හි දී පැවැති එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව ජනාවාස කොමිසම් සැසිවාරයේ දී එවකට අග්‍රාමාත්‍ය දිවංගත අතිගරු ජනාධිපති රණසිංහ ප්‍රේමදාස මැතිතුමන් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද යෝජනාවක් මත පදනම්ව එක්සත් ජාතීන් විසින් ප්රකාශයට පත් කරන ලද ලෝක ජනාවාස දිනය 1986 වසරේ සිට අඛණ්ඩව නිවාස හා ජනාවාස අංශයට අදාල විවිධ වූ තේමාවන් යටතේ සැමරුම් සිදු කරනු ලැබීය.
ලෝක ජනාවාස දිනයේ අරමුණ නම් අපගේ නගර හා සුළු නගරවල තත්වය හා ප්‍රමාණවත් නිවසක් සඳහා සියලු දෙනාට හිමි මූලික අයිතිය පිළිඹිමු කිරීමයි. එසේම අපගේ නගර හා සුළු නගරවල අනාගතය ගොඩනැගීම සඳහා අප සියලු දෙනා හට බලයක් හා වගකීමක් ඇති බවට මුළු ලෝකයාටම පසක් කරලීමට එමගින් අපේක්ෂා කරයි.
එක්සත් ජාතීන්ගේ මහා මණ්ඩලය 1985 වසරේ දී සිය 40/202 යෝජනාව මගින් ලෝක ජනාවාස දිනය සම්මත කරන්නට යෙදුනු අතර එය ප්රථම වරට 1986 වසරේ දී සමරන ලදී. සෑම වසරක දී ම එක්සත් ජාතීන් විසින් ජනාවාස න්‍යාය පත්‍රයට අදාල වත්මන් ගැටළු මත පදනම්ව තෝරා ගනු ලබන නව තේමාවක් යටතේ ලෝක ජනාවාස දිනය සැමරීම සිදු කරනු ලබයි. සැමට ප්‍රමාණවත් නිවසක් සහතික කරන තිරසාර සංවර්ධන ප්‍රතිපත්තීන් ප්‍රවර්ධනය කිරීමේ එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව ජනාවාස කොමිසමේ අරමුණ සාක්ෂාත් කිරීම සඳහා මෙම තේමාවන් තෝරා ගනු ලබයි.
එක්සත් ජාතීන් විසින් සෑම වසරකම ඔක්තෝබර් මස පළමු සඳු දින ලෝක ජනාවාස දිනය ලෙස ප්රකාශයට පත් කර ඇත.
2017 ඔක්තෝබර් මස 2 දිනට යෙදුනු මෙවර ලෝක ජනාවාස දිනය සරිලන නිවසක – උරුමය සැමට යන තේමාව යටතේ සමරන ලදී.
පුර්ව ලෝක ජනාවාස දිනයන් හා තේමාවන්
| වර්ෂය | තේමාව | ස්ථානය | |
|---|---|---|---|
| 2015 | Public Spaces for All’ | ||
| 2012 | Changing Cities, Building Opportunities | Islamabad, Pakistan | |
| 2011 | Cities and Climate Change | Aguascalientes, Mexico | |
| 2010 | Better City, Better Life | Shanghai, China | |
| 2009 | Planning our urban future | Washington, D.C. | |
| 2008 | Harmonious Cities | Luanda, Angola | |
| 2007 | A safe city is a just city | The Hague, Netherlands | |
| 2006 | Cities, magnets of hope | Naples | |
| Kazan | |||
| 2005 | The Millennium Development Goals and the City | Jakarta | |
| 2004 | Cities – Engines of Rural Development | Nairobi | |
| 2003 | Water and Sanitation for Cities | Rio de Janeiro | |
| 2002 | City-to-City Cooperation | Brussels | |
| 2001 | Cities without Slums | Fukuoka | |
| 2000 | Women in Urban Governance | Jamaica | |
| 1999 | Cities for All | Dalian | |
| 1998 | Safer Cities | Dubai | |
| 1997 | Future Cities | Bonn | |
| 1996 | Urbanization, Citizenship and Human Solidarity | Budapest | |
| 1995 | Our Neighbourhood | Curitiba | |
| 1994 | Home and the Family | Dakar | |
| 1993 | Women and Shelter Development | New York City | |
| 1992 | Shelter and Sustainable Development | New York City | |
| 1991 | Shelter and the Living Environment | Hiroshima | |
| 1990 | Shelter and Urbanization | London | |
| 1989 | Shelter, Health and the Family | Jakarta | |
| 1988 | Shelter and Community | London | |
| 1987 | Shelter for the Homeless | New York City | |
| 1986 | Shelter is my Right | Nairobi |
ලෝක ජනාවාස දිනය ‐2020
එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානය විසින්, 1985 වසරේ වාර්ෂික සැසිවාරයේදී ඉදිරිපත් කෙරුණු යෝජනාවකට අනුව 1986 වසරේ සිට සෑම වසරකම ඔක්තෝබර් මස ප්රථම සඳු දින ලෝක ජනාවාස දිනය (World Habitat Day) වශයෙන් ප්රකාශයට පත්කොට තිබේ. ඒ අනුව පසුගිය වසර 33 ක කාලය තුළ නිවාස හා ජනාවාස ක්ෂේත‍්‍රයට අදාළ විවිධ වූ තේමාවන් යටතේ ලෝක ජනාවාස දින සැමරුම සිදුකරනු ලැබීය.
ලෝක ජනාවාස දිනය ලොව පුරා ක‍්‍රියාවට නංවන එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව ජනාවාස වැඩසටහනේ (UN-Habitat) ශ‍්‍රී ලංකාවේ නියෝජිත ආයතනය වන්නේ නිවාස විෂයභාර අමාත්‍යාංශයයි.
ඒ අනුව ලෝක ජනාවාස දිනය එක් දිනකට, සතියකට හෝ මසකට පමණක් සීමා නොකර, ”සැමට සුවපහසු නිවසක් – සතුට සපිරි නගරයක් ” ” Housing for All ( A Better Urban Future” යන තේමාව යථාර්තයක් කිරීම හා සෞභාග්‍යයේ දැක්ම රාජ්‍ය ප‍්‍රතිපත්තිය ක‍්‍රියාත්මක කර එහි ප‍්‍රතිඵල ජනතාව වෙත ලබා දීම සඳහා මෙම අමාත්‍යාංශය හා ඊට අනුබද්ධ ආයතන විසින් කටයුතු සිදු කරනු ලැබීය.
මේ සඳහා සංවර්ධන වැඩසටහන්, ප‍්‍රජා දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන්, ළමා වැඩසටහන්, ව්‍යවසායක ප‍්‍රවර්ධන වැඩසටහන් ආදී වැඩසටහන් සිදුකරනු ලැබීය. ඒ අතරින් සිදුකරන ලද සමහර වැඩසටහන් පහත පරිදි වේ.
- ඔබට ගෙයක් රටට හෙටක් වැඩසටහන යටතේ වැඩ අවසන් නිවාස ඇතුළු අනෙකුත් ඉදිකරන ලද නිවාස ජනතා අයිතියට පත් කිරීම, / හඳුනාගත් නව නිවාස ආරම්භකිරීම(දිවයින පුරා)
- ලෝක ජනාවාස දින තේමාව අනුව ළමා වැඩසටහන් ( දිවයිනම ආවරණය වන පරිදි චිත‍්‍ර තරඟයක්) පැවැත්වීම
- නාගරික අඩු ආදායම් ලාභීන් සඳහා ව්‍යවසාය ප‍්‍රවර්ධන වැඩසටහන් සිදුකිරීම – වීදි ආහාර, අත්කම්, ඇඟළුම් හා වෙනත් නිර්මාණප‍්‍රවර්ධන වැඩසටහන් (මුළු දිවයිනම ආවරණය වන පරිදි)
- නාගරික අඩු පහසුකම් ජනතාව සඳහා ප‍්‍රජා නායක වැඩමුළුවක් පැවැත්වීම (ප‍්‍රජා නායකයන් ඇගයීම හා දිරිගැන්වීම)
- දැනුවත් කිරීමේ වැඩසටහන්, දේශන හා වැඩමුළු, උපදේශන වැඩසටහන්, ප‍්‍රජා සහභාගිත්ව වැඩසටහන්
- ගම්පහ අත්තනගල්ල රණ්පොකුණුගම පිහිටි ගුරු ගම්මාන ව්‍යාපෘතියෙහි විදුලිය ලබාදීමට හා අභ්‍යන්තර මාර්ග පිලිසකර කිරීම යන වැඩසටහන් ක‍්‍රියාත්මක කිරීම සඳහා ප‍්‍රතිපාදන ලබාදීම.
ලෝක ජනාවාස දින ජාතික උත්සවය 2020.10.05 දින අරලියගහ මන්දිරයේදි පැවැත්වීමට සියළු කටයුතු සුදානම් කර තිබියදි, කොවිඞ් වසංගත තත්වය හේතුවෙන් 2020.10.04 දින ජාතික උත්සවය අවලංගු කරන ලදී.
2021 ලෝක ජනාවාස දිනය 2021.10.04 දිනට යෙදෙන අතර ඒ සදහා අදාල ආයතන සහභාගිත්වයෙන් ඉදිරියේ වැඩසටහන් සැලසුම්කරනු ඇත.